Seçimler ve Çerkesler

Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en önemli seçimlerinden birine, Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerine bir aydan az kaldı. Seçim süreci bugüne kadar nispeten sakin geçti. Çerkes toplumu ve STK’ları da uzunca bir süre sessiz kaldı fakat iki Çerkes adayın kesinleşmesi ile Çerkeslerin sorunları ve siyasi temsili konusu (yeniden) gündeme gelmeye başladı.

Bu seçimler Türkiye Çerkesleri açısından belki de bir ilk. İlk kez TBMM’de temsil edilen bir partinin adayı “Çerkeslerin sorunlarını dile getirmek ve Çerkes kimliğini yeniden örgütleyebilmek için” aday olduğunu açıklıyor.

14 Mayıs 2023’de yapılacak milletvekili seçimlerinde Yeşil Sol Parti listesinde Ankara 3. Bölge’de birinci sırada aday olan Tlışe Metin Kılıç Bilecik/Bozüyük Çerkes Çetmi (Yeni Çepni) köyünde doğdu. Lise yıllarında Bursa Çerkes Derneği’nde halk oyunları çalışmalarına katıldı, dernek gençlik kolu ve yönetim kurulu üyeliğinden Kafkas Dernekleri Federasyonu Genel Başkan Yardımcılığı’na kadar farklı konumlarda görev aldı.

Metin Kılıç çeşitli medya kuruluşlarına yaptığı açıklamalarda, amasız, fakatsız Meclis’te Çerkes kimliği için mücadele edeceğini açıkladı ve taleplerini

• Türkiye ve Rusya’nın Çerkes Soykırımı’nı tanıması
• Hiçbir etnisiteye vurgu yapmayan demokratik bir anayasanın olması
• Anadilde eğitim
• Kültürel çalışmaların desteklenmesi
• Anavatana gidiş gelişlerle veya geri dönüşlerle ilgili teşvik yasalarının çıkarılması, ve
• Çerkes dilinde yayın yapan televizyon kanalı olması

başlıkları altında özetledi. Bu taleplerin Kafkas Dernekleri Federasyonu’nun “Türkiye Çerkeslerinin Demokratik Talepleri” şeklinde özetlenen talepleri ile büyük ölçüde çakıştığını belirtelim. Metin Kılıç’ın niçin aday olduğuna dair detaylı bilgi için ilgili kuruluşların internet sayfalarına bakılabilir (örneğin, 5 Nisan GazeteDuvar, 8 Nisan Bianet, 13 Nisan Gazete Karınca).¹

Metin Kılıç’ın seçilme şansı var mı? Bu soruyu cevaplamak için Ankara 3. Bölge 2018 seçim sonuçlarına bakabiliriz.²

2018’deki ittifak uygulaması bu seçimde geçerli değil. Bu nedenle tüm partiler 2023’de 2018’deki oranlarda oy alsalar AK Parti 1 fazla ve İyi Parti 1 eksik milletvekili çıkarıyor. Bu oranlar temelinde Metin Kılıç’ın milletvekili seçilebilmesinin 2 yolu var:

1. Yeşil Sol Parti’nin oy oranını bir puan artırması, %5.8’den %6.9’ye çıkarması (2018 seçmen sayısına göre 13,000 fazla oy alması)
2. MHP’nin oy oranının %14’den %13.4’e düşmesi ve Yeşil Sol Parti’nin 10,500 fazla oy alması

Bunların dışında oy dağılımına bağlı olarak pek çok başka durumda da (örneğin AK Parti oy oranının %41.2’den %40.0 düşüp Yeşil Sol Parti’nin 11,000 fazla oy alması gibi) durumlarda da Metin Kılıç milletvekili seçilebiliyor.

14 Mayıs seçimlerinin Çerkeslerin talepleri açısından önemli ikinci adayı Mamheğ Mutlu Akkaya. Kayseri/Pınarbaşı Kaftangiyen köyünde doğan Mutlu Akkaya Kayseri Kafkas Derneği’nde aktif olarak çalıştı, dernek başkanlığı yaptı ve aday olmadan önce Kafkas Dernekleri Federasyonu Genel Başkan Yardımcılığı görevinde bulunuyordu.

Mutlu Akkaya’nın adaylık açıklamasında ve sosyal medya üzerinden yaptığı ilk açıklamasında doğrudan “Çerkes” kelimesi geçmiyor fakat “toplumumuz” ve “mensubu olduğumuz toplum” gibi kavramlar, bunu anlaması gerekenlerin, yani Çerkeslerin anlayacağı kavramlar.³ Nitekim Kafkas Dernekleri Federasyonu ile Kayseri’deki Kafkas Dernekleri Birlik Platformu Mutlu Akkaya’yı her açıdan destekleyeceklerini beyan ettiler.

Mutlu Akkaya’nın seçilme şansı var mı? Bu soruyu cevaplamak için yine eski bir seçime, 7 Haziran 2015’a bakmamız gerekiyor. Bu seçimlerde Emine Sezgin Kayseri’den bağımsız aday olmuştu. 2015 Haziran Kayseri seçim sonuçları aşağıdaki tabloda yer alıyor.

Kayseri’de 2015 Haziran seçimlerinde bir bağımsız adayın milletvekili seçilebilmesi için 73018’den fazla oy alması gerekiyordu. Üç bağımsız aday arasında en başarılı olmasına karşın Emine Sezgin’in aldığı oy (4903) milletvekili seçilmek için gerekli sayının çok altında kaldı. Fakat bağımsız adaylar açısından önemli olan sadece seçilmek değil, belirli bir konuyu veya tepkiye dile getirmek olabileceği için Kayseri’de Emine Sezgin’in nerede oy aldığını daha detaylı incelemek gerekiyor.

Emine Sezgin Haziran 2015 seçimlerinde 35 köyde geçerli oyların %25’inden fazlasını aldı (10 köyde %50’sinden fazla). Bu köylerin tamamının Çerkes köyü olması bir sürpriz değil. Fakat köyler açısından sorun, köyde yaşayan seçmen sayısının çok az olması. Örneğin yukarıda belirttiğimiz 35 köydeki toplam seçmen sayısı 2015’de sadece 2137 kişiydi (bunların da sadece 1745’i oy kullanmıştı). Köy nüfusunun az olmasından dolayı Emine Sezgin’in aldığı oyların sadece %25’i Pınarbaşı ve köylerinden, kalan oylar da Kayseri merkezden gelmişti (Melikgazi %40, Kocasinan %24 ve Talas %15). Bağımsız aday olmasaydı bu oyların hangi partiye gideceğini kesin olarak saptamak mümkün değil, fakat söz konusu 35 köydeki seçim sonuçlara bakılınca, Haziran 2015’de bağımsız adaya oy verenlerin Kasım 2015’deki oy dağılımı yaklaşık %65 AK Parti, %22 CHP ve %13 MHP şeklinde oluyor.

2015 seçim sonuçları Çerkes köylerinin bağımsız Çerkes adaya çok ciddi bir destek sağladığını gösteriyor. Fakat köy nüfuslarının az olmasından dolayı bu destek bir bağımsız adayın “ses getirebilecek” düzeyde oy almasına yeterli olamıyor. Bu nedenle oy sayısı ancak Kayseri merkezde yaşayan seçmenlere ulaşılarak artırılabilir.

Mutlu Akkaya’nın daha geniş bir toplumsal uzlaşı ve destek ile aday olması sonucu 2023 seçiminde (2015’e göre) çok daha fazla oy alacağı söylenebilir. Alınacak oy sayısı milletvekili seçilmek için yeterli olmayabilir, fakat bağımsız aday ile seçimlere katılmak farkındalık yaratılması, bir tepkinin ortaya konulması ve (belki de) Çerkeslerin sorunlarının gündeme getirilmesi açısından önemli.

Özetle, 2023 seçimleri Türkiye Çerkesleri açısından bir ilk. “Çerkeslerin sorunlarını dile getirmek” üzere seçimlere katılan aday(lar)ın milletvekili seçilip-seçilemeyeceğini, Çerkes STK’ları ve toplumunun nasıl bir tutum takınacağını yakında göreceğiz. Öyle görülüyor ki her iki aday seçilemezse bile, Çerkeslerin siyasetle ilişkileri bu seçimden sonra çok farklı olacak. Seçilmeleri durumunda ise çok farklı bir meclis bizi bekliyor.